Op weg naar energie-efficiëntie: hoe streamSAVE Europa’s energiebeleid heeft versterkt
Energie-efficiëntie is een onmisbaar onderdeel van de EU-strategie voor een energie-unie. Deze strategie is gericht op een veilige, duurzame en betaalbare energievoorziening voor alle burgers en bedrijven in de EU. De energie-efficiëntierichtlijn (EED) vormt de basis voor deze ambitie en stelt duidelijke doelen voor energie-efficiëntie tegen 2030.
Aan het front van deze beweging bevond zich het streamSAVE-project, een Horizon 2020-inittiatief gecoördineerd door EnergyVille/VITO. Dit project, dat liep van september 2020 tot augustus 2023, had tot doel om de berekening van energiebesparingen te stroomlijnen en Europese lidstaten te ondersteunen bij het behalen van de ambitieuze EED-doelstellingen.
Dit artikel gaat dieper in op de kern van streamSAVE’s missie en belicht diens positieve impact op het energie-efficiëntiebeleid in 13 Europese lidstaten. Vervolgens wordt de aanzienlijke bijdrage van EnergyVille/VITO aan het project uiteengezet en wordt het gezamenlijke slotevenement met DEESME overlopen. Ook de aanhoudende uitdagingen op het gebied van energie-efficiëntie komen aan bod.
Dit artikel kwam tot stand dankzij de deskundige input van EnergyVille / VITO-onderzoekers Nele Renders, Kelsey van Maris, Guillermo Borragán en Erika Meynaerts.
streamSAVE's missie
De kerntaak van streamSAVE bestond uit het ontwikkelen van gestandaardiseerde berekeningsmethodes voor tien technische prioriteitsacties, die een breed scala aan energiebesparende maatregelen omvatten. Voorbeelden hiervan zijn warmteterugwinning en elektrische voortuigen. Door deze methodes op een transparante en gestroomlijnde manier aan te bieden, vergemakkelijkte streamSAVE de integratie ervan in het beleid van verschillende lidstaten.
Kennisuitwisseling en dialoog: een allesomvattende aanpak
Het streamSAVE-project ging echter verder dan louter berekeningen, en legde sterk de nadruk op het bevorderen van kennisuitwisseling en dialoog tussen een diverse groep belanghebbenden, waaronder overheidsinstanties, technologie-experts en marktspelers. Deze inspanningen werden op drie verschillende niveaus georganiseerd, om te zorgen voor een allesomvattende verbetering van de energie-efficiëntie:
- Kennisfaciliteit: Dankzij deze component konden de lidstaten hun schattingen van energiebesparingen afstemmen op de daadwerkelijk gerealiseerde energiebesparingen, waardoor de energie-efficiëntie in heel Europa toenam.
- Kennisuitwisselingsfaciliteit: Dialogen boden ruimte aan experts en beleidsmedewerkers uit de lidstaten om ervaringen te delen en besparingsberekeningen voor elke prioriteitsactie te bespreken.
- Capaciteitsondersteuningsfaciliteit: Door technische ondersteuning op maat te bieden aan lidstaten, heeft streamSAVE de duurzaamheid en reproduceerbaarheid van zijn resultaten in verschillende Europese lidstaten gewaarborgd.
Verbetering van 30 energie-efficiëntiemaatregelen in 13 lidstaten
streamSAVE heeft, met zijn consortium van 12 partners uit 10 landen, het energie-efficiëntiebeleid in 13 lidstaten aanzienlijk beïnvloed. Onder deze 13 lidstaten bevonden zich de 10 partnerlanden: België, Nederland, Frankrijk, Spanje, Portugal, Tsjechië, Oostenrijk, Slovenië, Litouwen en Griekenland.
België zag bijvoorbeeld aanzienlijke verbeteringen in zijn energie-efficiëntiebeleid, grotendeels dankzij de steun van EnergyVille/VITO. De ontwikkeling van een op maat gemaakte streamSAVE-methodologie voor elektrische voertuigen in België resulteerde zo in een verbeterde wetgeving voor overheidsaanbestedingen.
Naarmate streamSAVE afgerond werd, breidde het zijn expertise en één-op-één ondersteuning uit naar drie extra “replicatielanden”: Cyprus, Slowakije en Italië. In deze landen introduceerde streamSAVE zijn berekeningsmethoden en werkte nauw samen met lokale belanghebbenden en autoriteiten om deze methoden effectief toe te passen binnen de unieke context van elk replicatieland.
Toegang tot gestroomlijnde besparingsmethodologieën
Bovendien werden de gestroomlijnde besparingsmethodologieën, ontwikkeld door het streamSAVE-consortium, beschikbaar gesteld voor aanpassing aan nationale contexten via berekeningssjablonen die beschikbaar zijn in de trainingsmodule van het project.
Terwijl het project werd afgerond, bleef streamSAVE zich inzetten door zijn expertise uit te breiden en één-op-één ondersteuning te bieden. Dit moest zorgen voor een succesvolle implementatie van de berekeningsmethoden in zowel de partner- als replicatielanden.
Een gemeenschap voor energie-efficiëntie
streamSAVE had als unieke focus het opbouwen van een gemeenschap tussen individuen die betrokken waren bij energie-efficiëntiebeleid. Zoals blijkt uit Figuur 1, werd dit doel met succes bereikt. Het project wist effectief 200 belanghebbenden te betrekken uit zowel partner- als replicatielanden en registreerde 350 verschillende deelnemers aan zijn dialoogvergaderingen en workshops.
Deze initiatieven boden beleidsmakers waardevolle kansen voor verbeterde samenwerking en effectievere communicatie. Het resultaat van deze inspanningen was een opmerkelijke verbetering van het energie-efficiëntiebeleid in de betrokken Europese lidstaten.
Het verhogen van energie-efficiëntie: de expertise van EnergyVille/VITO
De expertise van EnergyVille/VITO besloeg verschillende gebieden binnen het nu afgeronde streamSAVE-project, waaronder wetgeving, beleid en maatregelen op het gebied van energie-efficiëntie en capaciteitsondersteuning. Hun deskundigheid speelde een cruciale rol binnen het project en omvatte het vertalen van EU-wetgeving naar hanteerbare informatie en het beoordelen van de impact van streamSAVE’s prioriteitsacties.
Naast deze kerntaak ontwikkelde EnergyVille/VITO ook twee cruciale methodologieën:
- Gebouwautomatiserings en -controlesystemen (BACS): EnergyVille/VITO ontwikkelde een methodologie om de energiebesparing te berekenen die wordt bereikt door het upgraden van gebouwautomatiserings en -controlesystemen, waaronder verwarming, koeling, ventilatie, warm water, verlichting en elektriciteitsproductie binnen gebouwen. Deze methodologie helpt bij het schatten van de vermindering in energieverbruik als gevolg van dergelijke upgrades, wat bijdraagt aan een energie-efficiëntere werking van gebouwen.
- Energiearmoede: In de bredere context van het streamSAVE-project heeft EnergyVille/VITO de noodzaak voor lidstaten aangepakt om energiebesparingen in energiearme huishoudens te berekenen. De methodologie van EnergyVille/VITO hield rekening met de unieke omstandigheden van deze huishoudens, waarbij de verschillen in energieverbruik ten opzichte van gemiddelde huishoudens werden meegenomen. Door berekeningen hierop aan te passen en rekening te houden met het prebound-effect, kreeg deze methodologie erkenning voor haar belangrijke rol in de berekening van energiebesparingen in energiearme huishoudens.
Triomf op het streamSAVE & DEESME slotevenement
Om de inzichten en ervaringen te vieren die zijn opgedaan bij de uitvoering van het energie-efficiëntiebeleid, organiseerde streamSAVE op 6 juni in Brussel een gezamenlijk slotevenement samen met het DEESME-project. Het evenement bracht de belangrijkste stakeholders, beleidsmakers en innovators samen en behandelde een breed scala aan onderwerpen waaronder streefcijfers, besparingsverplichtingen en auditverplichtingen.
Discussies richtten zich op belangrijke aspecten van de herziening van de EED in 2023, zoals een nauwkeurige schatting van energiebesparingen met behulp van veronderstelde besparingen, het verbeteren van energieaudits in het MKB en het meten en verifiëren van energiebesparingen als gevolg van energie-efficiëntiemaatregelen. Het evenement benadrukte het belang van collectieve actie om grotere energiebesparingen te bereiken en belichtte de opmerkelijke prestaties die tot nu toe zijn geleverd.
Uitdagingen en de weg vooruit
Ondanks het succes van het project is er nog steeds ruimte voor verbetering bij het verfijnen van gegevensverzamelingsprocessen, met name in sectoren waar nieuwe gegevensbronnen beschikbaar komen, zoals digitalisering en input van slimme meters.
Deze verbeteringen kunnen bijdragen aan meer nauwkeurige en frequente schattingen van energiebesparingen, waardoor uiteindelijk de kwaliteit van rapportage verbetert.
De impact van streamSAVE in een notendop
Kortom, het streamSAVE-project heeft een aanzienlijke impact gehad op de verbetering van maar liefst 30 energie-efficiëntiemaatregelen in Europese lidstaten. De kernmissie van het project, namelijk het ontwikkelen van gestroomlijnde berekeningsmethoden voor energiebesparende maatregelen, in combinatie met de nadruk op capaciteitsondersteuning en dialoog, heeft bij de belanghebbenden een gemeenschapsgevoel gecreëerd.
De opmerkelijke prestaties die werden gevierd op het gezamenlijke slotevenement met DEESME toonden de gezamenlijke inspanningen en innovaties die de vooruitgang in energie-efficiëntie stimuleren. De expertise van EnergyVille/VITO, met name op het gebied van gebouwautomatisering en -besturingssystemen (BACS) en het aanpakken van energiearmoede, heeft een cruciale rol gespeeld in het succes van het project.
Vooruitblikkend zijn er nog steeds uitdagingen om gegevensverzamelingsprocessen te verfijnen en het bereik van het project uit te breiden naar meer lidstaten. Terwijl de EU zich steeds meer richt op energie-efficiëntie, blijft EnergyVille/VITO toegewijd aan het pionieren van een duurzame energietoekomst.
Wil je meer weten?
Voor meer informatie over streamSAVE en de opmerkelijke weg die het project heeft afgelegd, kan je de officiële projectwebsite en/of LinkedIn pagina bezoeken, je verdiepen in het gepubliceerde eindrapport, of contact opnemen met onze streamSAVE projectcoördinator Nele Renders.