Digital Twin Wijkrenovatietool: Aanbod voor lokale besturen

De renovatie-uitdaging werd vertaald naar de concrete doelstellingen van het Lokaal Energie- en Klimaatpact (LEKP):

• 50 collectief georganiseerde, energiebesparende renovaties per 1.000 wooneenheden worden van 2021 tot 2030 uitgevoerd, waarvan 25 fossielvrije renovaties.
• 50 per 1.000 wooneenheden worden tegen eind 2024 uitgenodigd voor een klimaattafel om een wijkgerichte aanpak te bespreken, met focus op de verduurzaming van de warmtevraag en synergie tussen de vier locaties.
• Eén coöperatief/participatief hernieuwbaar energieproject per 500 bewoners moet worden opgezet tegen 2030, met een totaal geïnstalleerd vermogen van 216 MW van 2021 tot 2030, plus 12.000 projecten in 2030.

Het project Digital Twin Wijkrenovatietool wil de realisatie van deze doelstellingen ondersteunen door data en simulatieresultaten aan te bieden aan lokale overheden en de bredere bouwsector via drie opeenvolgende stappen met bijhorende tools.

Als eerste stap voor de lokale besturen wordt in het Digital Twin Wijkrenovatietool project in de eerste plaats de Wijkrenovatietool zelf ontwikkeld. Deze tool (die verder wordt beschreven hieronder) biedt inzicht in interessante zones voor renovatie en mogelijke collectieve strategieën – zowel verwarming als isolatie – op een grotere schaal. Daarnaast zijn er twee andere tools die nadien het sluitstuk kunnen vormen van de digitale ‘one stop shop’ aanpak zoals beschreven in DITUR.

De Woonrenovatietool kan, als tweede stap, gebruikt worden door het bevoegde Energiehuis in de betrokken stad of gemeente om individuele burgers verder te helpen met het bepalen van de optimale renovatiestrategie voor collectieve trajecten.

De data uit beide tools kan ontsloten worden naar derde partijen via de Bi-directionele API mits het maken van de juiste AVG-afspraken in het kader van een openbare aanbesteding. Op die manier kunnen steden en gemeenten maar ook Energiehuizen ondersteuning krijgen van derde partijen voor het opmaken van collectieve renovatie- en warmtestrategieën, bij het uitvoeren van audits of het voeren van communicatiecampagnes in bepaalde wijken.

Eerste stap Wijkrenovatietool

De Wijkrenovatietool verwezenlijkt de eerste stap van de renovatiestrategie: het identificeren van interessante focuszones en mogelijke strategieën. De tool combineert hiervoor de meest nauwkeurige en betrouwbare databronnen met state-of-the-art analyses.

Bepaal jouw eigen focus

Met de Wijkrenovatietool kun je zelf je interessegebied bepalen. Zo kan je je hele gebied in beschouwing nemen, of specifieke straten of buurten selecteren.

Voer bijvoorbeeld eerst een gebiedsdekkende analyse uit om te bepalen welke gebieden het meest zouden gebaat zijn bij jouw aandacht. Afhankelijk van jouw aanpak kun je vervolgens de voorkeur geven aan gebieden waar collectieve warmteoplossingen interessant zijn, of juist aan die buurten waar energiearmoede een uitdaging vormt.

Natuurlijk kun je ook meteen inzoomen op specifieke straten, buurten of actieve projectgebieden.

Meten is weten

In eerste instantie verduidelijkt de Wijkrenovatietool de beschikbare informatie over de huidige situatie. Dit geeft je een onderbouwd beeld van verschillende aspecten van de actuele toestand:

•    Wat is de gemiddelde energieprestatie van de gebouwen?
•    Wat is de verhouding tussen huurders en eigenaars-bewoners?
•    Hoeveel energie wordt er gebruikt en wat is het aandeel van de verschillende energiebronnen?
•    Hoe hoog is de huidige CO₂-uitstoot?
•    Hoeveel hernieuwbare energie produceren deze gebouwen al?
•    …

Dankzij een beter inzicht in de huidige stand van zaken, kun je efficiënter strategieën opstellen en plannen uitwerken. De Wijkrenovatietool biedt hierbij ondersteuning door de impact van de strategieën te kwantificeren. De logica bouw voort op de VVSG-inspiratiekaarten warmtezonering en renovatiebeleid, die vergelijkbare resultaten opleverden.

Deze Wijkrenovatietool wordt echter gekenmerkt door een meer gedetailleerde en technische uitwerking dankzij enkele belangrijke toevoegingen. Deze omvatten de aanpasbaarheid van inputparameters, optimalisaties en extra analysemogelijkheden.

Bepaal jouw strategie

Het is helemaal aan jou hoe je de Wijkrenovatietool het liefst gebruikt! Kies de meest geschikte optie op basis van jouw kennis over het onderwerp en jouw beschikbare tijdbudget.

Je kunt meteen aan de slag met een aantal vooropgestelde strategieën die door onze experts zorgvuldig zijn uitgewerkt. De vertrouwde scenario’s, zoals opgenomen in de ‘inspiratiekaart renovatiebeleid’, worden aangevuld met extra scenario’s die collectieve renovatie- en warmteopportuniteiten identificeren. Deze generieke scenario’s zijn vooraf berekend en dus onmiddellijk beschikbaar.

Een andere optie is om jouw eigen scenario samen te stellen en te laten berekenen. Het voordeel ligt in de mogelijkheid om op maat gemaakte scenario’s te creëren, die zijn afgestemd op jouw doelgebied. Dit kan bijvoorbeeld een interessante piste zijn voor buurten waar zware geluidsbelasting of erfgoedwaarde extra beperkingen opleggen aan renovaties. Deze strategieën moeten opnieuw worden berekend, en zijn daarom niet per direct beschikbaar.

Beide opties kunnen desgewenst ook worden uitbesteed aan externe klimaatexperts zoals hierboven beschreven.

Impactanalyse

De Wijkrenovatietool geeft je vervolgens een berekening van de impact van de strategie die je selecteert, en dat op verschillende gebieden:

• De investeringen die nodig zijn om de renovatiemaatregelen uit te voeren.
• De subsidies die hiervoor vandaag beschikbaar zijn.
• De vermindering van CO₂-uitstoot door de maatregelen.
• De hoeveelheid bespaarde energie.
• De verandering in energiestromen veroorzaakt door de ingrepen.
• …

Zo krijg je inzicht in de totale maatschappelijke transitiekosten en de besparingen die hiermee kunnen worden gegenereerd!

Op termijn wil EnergyVille/VITO ook de berekening van enkele belangrijke koppelkansen en co-benefits toevoegen. Denk hierbij niet alleen aan de meerwaarde van de gebouwen, maar bijvoorbeeld ook aan de impact op luchtkwaliteit, verhoogd comfort en gezondheid, etc.

De tool voorziet in periodieke updates, waardoor uitgevoerde renovatieprojecten kunnen terugvloeien in de database en deze verder kunnen versterken. Dit vergemakkelijkt het opvolgen van uitgevoerde renovaties en maakt KPI-monitoring in de loop van de tijd mogelijk. Momenteel wordt nog bekeken of en hoe de Wijkrenovatietool kan worden gebruikt in het kader van rapportering op het Pactportaal.

Verfijn jouw strategie

Eens de grote lijnen van jouw strategisch plan vastliggen kan een meer gedetailleerde analyse gebeuren door verschillende instelbare parameters aan te passen.

Experimenteer met de doelstellingen:

• Leg een minimale CO₂-reductie op.
• Stel een minimumpercentage elektrificatie in.
• Verschuif de labelvereiste.
• …

Simuleer de impact van ingrepen op de betaalbaarheid van renovatiemaatregelen:

• Bereken de impact die je maakt door subsidies uit te keren voor specifieke ingrepen of collectieve trajecten.
• Verschuif de tijdshorizon waarmee rekening wordt gehouden (bijv. door deze te verkorten voor buurten met een gemiddeld oudere bevolking).
• Leg een maximale jaarlijkse energieprijs per huishouden op.
• Verschuif de verhouding van de gas- en elektriciteitsprijs en simuleer zo de verschuivende fiscale lasten om koolstof intensieve energiebronnen minder aantrekkelijk te maken.
• …

Als beleidsmaker kun je de Wijkrenovatietool dus actief gebruiken om de impact van beleidsmaatregelen te simuleren en te analyseren.

Bovendien is deze impactanalyse van mogelijke renovatiestrategieën, die je selecteert of zelf ontwikkelt, een waardevol startpunt voor een dialoog met jouw inwoners. Naar analogie met het DITUR-project evolueert het proces dan naar de tweede “engageer” fase, waarbij het Energiehuis ook een pivotale rol speelt. Je kunt de tool namelijk gebruiken als input voor de klimaattafels die je organiseert in het kader van het LEKP.

Ingebouwde optimalisatie

De Wijkrenovatietool streeft naar meer detail en toepasbaarheid door middel van een optimalisatiealgoritme dat het meest optimale pakket kiest voor elke woning. Dit is enerzijds gebaseerd op een reeks gekozen KPI’s (bijv. 85% CO₂-besparing op buurtniveau) en anderzijds op een aantal optimalisatiekeuzes (bijv. het kiezen van de laagste totale huidige kosten).

Hoewel de resultaten op een geaggregeerd niveau worden gepresenteerd, krijgt elke woning een eigen renovatietraject op basis van de technisch-economische analyse. Dit zorgt niet alleen voor een meer accurate en betrouwbare inschatting van het renovatiepotentieel, maar maakt ook de simulatie en analyse van een gediversifieerde renovatieaanpak mogelijk.

Woningdata op adresniveau worden aangevuld zodra ze beschikbaar zijn, voor zover mogelijk binnen de grenzen van gegevensbescherming. Dit kan bijvoorbeeld gebruikt worden om de renovatie van sommige woningen of buurten te verkiezen boven die van andere. Dat kan gebaseerd zijn op een verschil in besparingspotentieel, financiële KPI’s of socio-economische factoren. Op deze manier kunnen technische scenario’s en lokaal beleid beter op elkaar worden afgestemd.

De resultaten filteren

Jouw geselecteerde strategie en flankerende maatregelen resulteren in een afzonderlijk renovatiepakket voor elke individuele woning. Ontdek interessante collectieve trajecten door deze resultaten te filteren op renovatiemaatregelen, of zelfs uniforme renovatiepakketten.

Deze informatie vergemakkelijkt het opstellen van een concreet vervolgtraject door gemeentediensten, intercommunales of Energiehuizen.

Interesse?

Timing

Op 31 oktober 2023 gaat de eerste conceptversie van de Wijkrenovatietool live. Hiervoor hebben we 12 geëngageerde Vlaamse steden en gemeenten geselecteerd om use cases aan te leveren. Na feedback uit deze eerste use cases zal de tool vervolgens wonder verfijnd en nadien worden uitgerold voor heel Vlaanderen – alle steden en gemeenten. Ten laatste tegen juni 2024 moet dit traject afgelopen zijn.

Via de betrokken agentschappen en organisaties zal tijdig gecommuniceerd worden om deel te nemen aan feedback sessies.

Kosten

Dit project is gefinancierd door de Vlaamse overheid, zodat zowel de Wijkrenovatietool als eventuele ondersteuning gratis kunnen worden aangeboden aan de Vlaamse steden en gemeenten, gedurende de looptijd van dit project, tot juni 2024.

We houden u periodiek op de hoogte in verband met een verdere doorstart van dit project via onze kanalen en die van onze partners en hopen snel duidelijkheid te kunnen bieden.

Privacy

EnergyVille/VITO verbindt zich ertoe de veiligheid en bescherming van de persoonlijke informatie die verwerkt wordt te waarborgen, en te allen tijde een consequente gegevensbescherming te bieden. Als je vragen hebt over de naleving van de geldende wetgeving, kun je contact opnemen met de Data Protection Officer (DPO) op het volgende e-mailadres: assist-dpo@vito.be.

Voor gedetailleerde informatie over de verwerking van persoonsgegevens door VITO, kun je de privacyverklaring hier raadplegen.

Wijkrenovatietool Workshops

Wist je dat we binnen het Digital Twin Wijkrenovatietool-project een reeks gratis workshops organiseren over de Wijkrenovatietool? Zo krijg jij de unieke kans om de tool uit te testen en te leren hoe je deze optimaal kunt inzetten voor je eigen projecten.

Via onderstaande knop kom je alles te weten over de workshops en hoe je je kan inschrijven. Wees er snel bij, want de beschikbare plaatsen zijn beperkt!

Meer weten?

Heb je specifieke vragen of wil je meer te weten komen over de Wijkrenovatietool? Aarzel dan niet om contact met ons op te nemen via het volgende e-mailadres:

wijkrenovatieool@vito.be

Onze Wijkrenovatietool-experts helpen je met alle plezier verder.